AĞAÇ / L’ARBRE

Bir yıl oluyor, Paris’te görmek istediğim birkaç sergiyi dolaştıktan sonra Quai Malaquais’den geçerken Akademi’nin rıhtımdaki galerisinin sergi afişi çarptı gözüme. Bir fotoğraf sergisiydi bu ve afişteki “Ağaç ve Fotoğrafçı” başlığı beni durdurdu. Genellikle bu mekânda öğrenci konkur sergileri olur.

Girmekte tereddüt ettim ama sonuçta vaktim vardı, bir şey beni içeriye çekti. Dört fotoğrafçının eserleri bugünün karanlık odasını terk ettikten sonra gerçekten “estamp“ gibi basılıyor yani kalite iyi. Albenisi olanların önünde duruyorum, gerçekten “ağaç” güzel bir konu. Bir zamanlar düşlemiştim, fotoğrafın “argentique” olduğu yıllar. Dünyayı dolaşıp en çılgın ağaçların fotoğraflarınıbir kitapta toplamak isterdim. Dostlarıma söz ettiğimde, böyle bir proje için ancak körüklü bir “Linhof ” gerektiği ve de böyle yüklü bir kamerayla dünya turu yapılamayacağı anlaşıldı.

Tekdüze bir panoya bakarken bir his arkamı dönmemi söyledi ve döndüğümde gerçekten büyüleyici bir görüntü beni içine çekti. Genç fotoğrafçı Lukas Hoffmann dönüp dolaşıp benim belleğimde kristalize olmuş bir peysajı sergiliyordu. Düşlerimde dönmemek için ter döktüğüm, beni korkutan ve ürküten; geride bıraktığım, çocukluğumdaki ev. Beni beklerken özellikle yorulmuş, babamın diktiği ağaç. “Bizi hiç düşünmedin,“ diye fısıldadı. Kim bilir, belki de rüzgardı ama bir hesaplaşma olacağı kesindi. Bunca yıl, hep dönmek istedin ama bir korku sana engel oldu, vazgeçmek en iyisi! Annen de ayrılmıştı senden sonra ama senin odanda bir ışık var, bana mı öyle geliyor? Saat kaç? Zaman bir yerde durmuş, gök (köpekle kurt arası) gri ve siyah, sabah mı akşam mı? Artık dönülmez buraya diyorum. Ağacın yalnızlığı… Bilmiyorum belki yalnız değil, dibinde kedilerimizin mezarları var. Yalnız değil, ev de yanında; yaşlı ve yorgun. Mekânın belleğinde seslerimiz, erken düşlerimiz!

“Ağacın dibinde kedilerimiz Sarman ve Ceylan’nın mezarları vardı: haç dikmiştik, Jeux Interdits filminden esinlenerek.”

Il y a un an, après avoir visité à Paris quelques expositions que je tenais à voir, je passais sur le quai Malaquais quand une affiche attira mon regard — celle d’une exposition à la galerie de l’Académie, au bord du fleuve. Une exposition de photographies, intitulée “L’Arbre et le Photographe”. Le titre seul m’arrêta. D’ordinaire, ce lieu accueille les expositions de concours étudiants.

J’hésitai à entrer, puis cédai à l’appel d’un instinct vague — j’avais du temps devant moi, et quelque chose, sans que je sache quoi, m’y poussa. y étaient présentées. Les tirages, d’une qualité remarquable, avaient quitté les ténèbres de la chambre noire pour se muer en presque-estampes. Je m’attardais devant les plus saisissantes — l’arbre, il est vrai, est un sujet d’une beauté grave. Autrefois, du temps où la photographie était encore argentique, j’avais rêvé de parcourir le monde pour rassembler, dans un livre, les images des arbres les plus fous. Mais lorsque j’en parlais à mes amis, il apparaissait clairement qu’un tel projet exigerait une Linhof à soufflet — et qu’il était impensable de voyager autour du monde avec un appareil aussi lourd.

Je contemplais un panneau sans relief lorsqu’un pressentiment me fit me retourner. Ce que je vis alors me saisit. Une image — simple, silencieuse — m’enveloppa tout entier. Le jeune photographe Lukas Hoffmann donnait à voir un paysage figé depuis longtemps dans ma mémoire : celui de la maison de mon enfance, que j’avais quittée, redoutée, fuie. L’arbre, planté jadis par mon père, m’attendait, épuisé d’attendre. “Tu ne nous as jamais vraiment pensé “, souffla-t-il. Était-ce le vent ? Peut-être. Mais une chose était certaine : l’heure du face-à-face avait sonné. Durant tant d’années, tu as voulu revenir. Et toujours, une peur t’en empêcha. Renoncer fut plus simple… Après toi, ta mère est partie. Et pourtant — il me semble qu’une lumière brille encore dans ta chambre. Ou est-ce une illusion ? Quelle heure est-il ? Le temps s’est arrêté quelque part. Le ciel est d’un gris profond, entre chien et loup. Est-ce le matin, est-ce le soir ? Ici, il n’y a plus de retour possible, me dis-je. La solitude de l’arbre… Mais peut-être n’est-il pas seul. À ses pieds, les tombes de nos chats. Il n’est pas seul — la maison est encore là, elle aussi, vieillie, fatiguée. Dans la mémoire du lieu résonnent nos voix d’enfants, nos premiers rêves.

« Au pied de l’arbre, reposaient Sarman et Ceylan, nos chats. Nous avions planté de petites croix, inspirés du film Jeux Interdits. »