EVRENİN ŞİİRİ ve Pİ

Kapak Fotoğrafı: Dalgaların Kaotik Düzeni, Selman Vefa Yıldırım

Geçtiğimiz günler içinde Akdeniz’in iki farklı ama benzer bölgesinde denizin sabah ve akşam saatlerindeki davranışlarını gözlemlerken yine aklıma dalgaların nasıl oluştuğu ve bunca benzer yerde dahi nasıl bu denli birbirlerinden farklılıklar gösterdiğini ve o müthiş enerjilerini düşünürken yıllar önce yazdığım ama zamansız olan aşağıdaki yazımı sizlerle paylaşmak istedim. 

. . .

Pi’yi ne zaman düşünmeye başladığımı bilmiyorum…

Ortaçağ’ın sonlarıdır; Giordano Bruno, tam olarak 1593’te Kopernik’in savlarını, yani dünyanın yuvarlak olduğu ve güneşin etrafında döndüğüne ilişkin bulgularını anlamış, bunlara inanmış ve bu savları desteklemiş olmasından dolayı içeri alınır.

22 Haziran 1633’te ise Galileo Galilei, Santa Maria Sopre Minerva Manastırı’nda Engizisyon yargıçlarının ve rahipler topluluğunun önünde diz çöktürülmüş, ömrünce okuduğu, bildiği ve dahi bizzat gösterdiği fikirlerinin yanlış olduğunu yazan bir metni okuyarak engizisyon ateşinden kurtulmuş ve ömür boyu hapis cezasına çarptırılmıştır.

Giordano Bruno, insanlığın bütün yükünü omuzlarında taşıyarak, daima doğruluğun ve bilginin kölesi olduğunu söyler, geri adım atmayacaktır. Korkunç ve iğrenç işkenceler eşliğinde yakılarak öldürülür.

Ne yazık ki ikisi de dünya yuvarlaktır ve güneşin etrafında dönmektedir dedikleri için suçlanmışlardı. Hem de yaşadıkları çağdan 1500 yıl önce Mısırlı Eratostenes Dünya’nın çapını neredeyse büyük bir doğrulukla hesapladığı halde. Hem de 1494 yılında Semerkandlı El Kaşi Evren’in çapını kılı kılına hesaplayabilmek için Pi’nin değerini virgülden sonraki 16 haneye dek hesaplamış olduğu halde. Ortaçağ karanlığının mum alevine dahi tahammülü yoktu. Tanrı adına kilise ile iş birliği içindeki feodal aristokrasi, iktidarlarına karşı, aklın ve bilginin yaratacağı hasarın farkındaydı.

Babilliler ve Sümerlerce de bilinir, o dönem bazı geometrik hesaplamaları kolayca yapmak için kullanılır, Pi. Bir çemberin çevresinin çapına oranıdır; yalın, değişmeyen, güzel ve dahiyane.

İlk Arşimed hesaplar en doğru halini (3 10/71 ile 3 1/7 arasında) sonra pek çok kişi koşar peşinden; Arşimed, Öklid, Çin’li Tsu Ch’ung-chih, El Kaşi, Kepler derken bilgisayarlar girer işin içine.

Ben de en son bir uçak yolculuğunda Akdeniz’in dalgalarının kaotik bir düzen içerisindeki hareketlerini düşünürken karşılaştım Pi ile: yanımdaki yolcunun gazetesinde kısa bir haberdi. Uzak Doğu’da bir yaşlı adam Pi’nin virgülden sonraki en çok rakamı ezberden söyleme yarışmasında birinci olmuştu.

Pi, tutkuların bir ifadesiydi aslında. Kimisi için fotoğraf makinası, bir başkası için gitarı, diğeri için inci gibi dizmek sesleri. Hayatın payandası yani, tek başına Evren şiirinde bir dize.

Aşağıda Akdeniz, aklımda kelimeler varken, kulaklarımda Kate Bush’un şarkısı yankılanıyordu: